Á síðustu árum hefur orðið bylting í skilningi okkar á því hvernig meltingarvegurinn og miðtaugakerfið tengjast. Þessar nýju rannsóknir hafa leitt í ljós að í þörmum okkar býr gríðarlega fjölbreyttur heimur örvera sem getur haft djúpstæð áhrif á bæði líkamlega og andlega heilsu. Þetta flókna samspil hefur opnað nýjar víddir í heilbrigðisvísindum.
Mannslíkaminn hýsir ótrúlegan fjölda örvera. Þessar lífverur – aðallega bakteríur, en einnig veirur og sveppir – mynda vistkerfi sem vegur samtals um tvö kíló. Þetta vistkerfi er langt frá því að vera óvirkt. Örverurnar taka virkan þátt í fjölmörgum lífeðlisfræðilegum ferlum, allt frá niðurbroti næringarefna til framleiðslu lífsnauðsynlegra efna. Þær mynda verndarlag í þörmum, hindra vöxt skaðlegra sýkla og styðja við eðlilega starfsemi ónæmiskerfisins.
Flóknar samskiptaleiðir
Meltingarvegur og miðtaugakerfi tengjast með margvíslegum hætti. Þessi samskipti eru gagnvirk – upplýsingar berast í báðar áttir og mynda flókið net áhrifa. Ein helsta tengingin er í gegnum svokallaða vagustaug, sem nær frá heilastofni niður í kviðarhol og flytur stöðugt boð á milli heila og líffæra, þar á meðal meltingarvegarins.
Auk vagustaugarinnar tekur umfangsmikið taugakerfi sem umlykur meltingarveginn einnig þátt í þessu sambandi. Þetta kerfi inniheldur milljónir taugafrumna og er stundum kallað annar heilinn („the second brain“) vegna þess hve sjálfstætt það getur starfað.
Það kemur mörgum á óvart að meltingarvegurinn er stærsti framleiðandi ýmissa boðefna í líkamanum, þar á meðal taugaboðefna eins og serótóníns. Þessi efni hafa bein áhrif á miðtaugakerfið og stjórna meðal annars skapi, svefni og matarlyst. Bakteríurnar í þörmunum geta bæði framleitt slík efni sjálfar og haft áhrif á framleiðslu þeirra í líkamanum.
Samspil ónæmiskerfis og þarmaflóru
Þarmaslímhúðin er eitt stærsta ónæmisvirka svæði líkamans. Þar eru örverurnar í stöðugu sambandi við ónæmisfrumur sem geta sent boð um allan líkamann. Þegar jafnvægi þarmaflórunnar raskast getur það leitt til kerfisbundinnar bólgusvörunar sem nær langt út fyrir meltingarveginn.
Þessi tengsl útskýra meðal annars hvers vegna streita og áhyggjur geta valdið magavandamálum – og öfugt: hvers vegna truflun í meltingarkerfinu getur haft áhrif á andlega líðan.
Uppgötvunin á mikilvægi þessa samspils markar tímamót í skilningi okkar á mannslíkamanum. Við erum ekki aðeins ein lífvera heldur vistkerfi þar sem mannslíkaminn og örverur vinna saman á flókinn hátt. Þessi nýi skilningur breytir ekki aðeins því hvernig við lítum á sjúkdóma heldur einnig á það hvað felst í heilbrigði.
– Heilsunetið
