Aðsend grein frá Karen Jónsdóttur (Kaju), eiganda fyrirtækisins Kaja Organic ehf.
Mikið hefur verið rætt um glútenóþol, glútenofnæmi og í framhaldi hefur orðið glútenlaust orðið tískufyrirbrigði sem hefur ruglað margan landann í ríminu, sem reyndar er ekki nema von þar sem undirrituð hefur komið í verslun þar sem kaffi var merkt glútenlaust. En þá staldrar maður ósjálfrátt við og spyr sig er virkilega til kaffi sem inniheldur glúten? Eftir lestur greinar sem birtist á visir.is: „okrað á fólki sem þjáist af glúteinóþoli“ kom það bersýnilega í ljós að ákveðnum upplýsingum yrði að koma á framfæri.
En ef við byrjum á byrjuninni þá er best að útlista hvað glúten er og hvað það gerir. Glúten er prótein sem finnst í ákveðnum korntegundum en korn er safnheiti yfir fræ nytjaplantna af grasaætt. Helstu korntegundirnar eru hrís, hveiti, maís, bygg, durra, hafrar, hirsi og rúgur. Þær korntegundir sem innihalda glúten eru hveiti, bygg og rúgur. Hveiti er sú þekktasta en innan hennar eru til um 20 mismunandi tegundir, þ.á.m. spelt, durum, einkorn og brauðhveiti (T. Aestivum). Þessar korntegundir innihalda mismikð magn af glúteni, en glútenið hefur þann eiginleika að vera gott bindiefni sem er ástæða þess að hefing næst t.d. í brauðbakstri.
Glútenóþol og glútenofnæmi er tvennt ólíkt og er hægt að finna góða skýringu á þessum mun á vefnum doktor.is og lesa má hér. Einstaklingar sem eru með glútenofnæmi hvorki mega né geta borðað matvöru sem inniheldur glúten eða snefil af því vegna þess að það getur verið þeim lífshættulegt og þar liggur stóri munurinn. Matvara sem unnin er úr kornmeti hefur verið ríkur þáttur í mataræði okkar í gegnum tíðina.
Daglega borðum við brauð, kex, pizzur, kökur og fleira sem inniheldur korn, en fyrir þá sem eru með glútenofnæmi gengur það ekki nema að hafa vottaða glútenlausa afurð. En hvað þýðir það og dugar að skipta út hveiti og setja í staðinn maísmjöl? Svarið við þessari spurningu er nei.
Sá sem er með ofnæmi þarf að velja sér t.d. brauð sem er vottað glútenlaust og væri það þá merkt með stimplinum sem við sjáum hér fyrir ofan. En til þess að matvælafyrirtæki geti fengið og geti notað þennan stimpil þá þarf ekki bara framleiðsluferlið að vera einangrað frá öllu því glúteni sem til er heldur þurfa ræktarsvæði hráefnanna einnig að vera einangruð.
Undirrituð hefur heimsótt fyrirtækið Nature & Cie sem sérhæfir sig í glútenlausri vottaðri framleiðslu. Í þeirri heimsókn kom m.a. fram að nesti starfsmanna má ekki einu sinni innihalda samlokur úr hveitibrauði. Ekkert glúten má vera í húsi matvælafyrirtækisins!! Þessir tveir þættir leiða til þess að vottuð glútenlaus matvara er og verður alltaf frekar dýr því kostnaður við ræktun og framleiðslu er hár.
Eins og komið hefur fram þá er hirsi, hafrar, maís og hrís í eðli sínu glútenlausar afurðir en oftar en ekki er það ræktarsvæðið og/eða vinnslusvæðið sem leiðir til þess að smitun eigi sér stað. Þeir sem eru með glútenóþol geta í mörgum tilfellum neytt þessara afurða þó svo að þær séu ekki vottaðar glútenlausar en að sjálfsögðu fer það eftir því hversu mikið óþolið er. Hafrar eru með ódýrara korni sem finnst á markaði en öðru máli gegnir um vottaða glútenlausa hafra. Þeir eru um þrisvar sinnum dýrari sem eðlilegt er.
Aukin eftirspurn eftir vottaðri glútenlausri matvöru á heimsvísu hefur leitt til þess að fleiri aðilar hafa farið út í framleiðslu sem hefur ýtt undir samkeppni og hagræðingu. Verð hafa lækkað svo um munar og vöruúrvalið hefur einnig aukist. Í dag er hægt að fá tvo verðflokka af vottuðu glútenlausu þ.e. lífrænt vottað glútenlaust og svo ólífrænt vottað glútenlaust. Því verður að segjast í þessu tilfelli að tískan hefur bæði lækkað verð og aukið vöruúrval á vottaðri glútenlausri matvöru öfugt við það sem haldið er fram í fyrrnefndri grein.
